10.03.2025

Ciekawostki o konopiach #3

Historia konopi jest pełna zaskakujących wątków – od podróży wielkich odkrywców, przez sztukę i pieniądze, aż po ruchy religijne i wojenne strategie. W trzeciej części ciekawostek pokażemy kilka mniej znanych faktów na temat historycznych zastosowań rośliny.

Wstęp

Konopie od wieków towarzyszyły ludzkości, znajdując zastosowanie w żegludze, przemyśle, sztuce, a nawet w duchowości. Ich znaczenie sięga czasów wielkich odkryć geograficznych – nie bez powodu Krzysztof Kolumb zabrał je na pokład swoich statków, dostrzegając ich praktyczne właściwości.

Zbiory konopi pojawiały się również na amerykańskich banknotach, służyły jako materiał dla artystów, a w ruchu Rastafari stały się symbolem duchowego oświecenia. Przez wieki konopie kształtowały historię w nieoczywisty sposób, a ich wpływ może być widoczny do dziś.

Krzysztof Kolumb

Odkrywca Ameryki, Krzysztof Kolumb na swoją najsłynniejszą wyprawę zaopatrzył się w pokaźne ilości, w zależności od źródeł, konopi lub ich ziaren. Ziarna miały być zabrane ze względu na ich niezwykle szybki rozwój, a także praktyczne możliwości – np. przy tworzeniu lin lub papieru. Inne źródła podają, jakoby na statku Kolumba znajdowały się duże zapasy psychoaktywnych konopi, które miałyby być używane w celach uspokajających lub terapeutycznych.

Obecnie, uważa się że konopie pojawiły się w Ameryce bezpośrednio dzięki wyprawie Kolumba. Jako iż rdzenne ludy kontynentu niekiedy opierały swoją medycynę na roślinach, konopie z czasem zyskały popularność również wśród nich, czego konsekwencje widzimy w dzisiejszych czasach, gdzie Ameryka Północna odpowiada rok do roku za około 90% światowego rynku konopnego.

Konopie na banknocie

Już w czasie trwania I wojny światowej, a dokładnie 16 listopada 1914 mieszkańcy Stanów Zjednoczonych mieli okazję po raz pierwszy zobaczyć nowy, duży banknot 10-dolarowy. Jego znaczenie dla naszej historii wynika przede wszystkim z ilustracji, która znalazła się na jednej jego stronie. Obrazek nosi tytuł “Rolnictwo, scena w Manchester Township, York County w Pensylwanii” a stworzony został przez Clair Aubrey Houstona, czyli żyjącego na przełomie XIX i XX wieku głównego projektanta znaczków pocztowych.

Historycy nie mają wątpliwości, czy na banknocie przedstawione są właśnie konopie – narysowane rośliny są zbyt wysokie żeby zostać uznane za pszenicę lub len. Dodatkowo pomaga fakt, iż Pensylwania była w tamtych czasach znana z intensywnych upraw konopi.

Płótno

Wykorzystywane na porządku dziennym przez malarzy, płótno jest kolejnym przedmiotem, który w rzeczywistości możemy zawdzięczać konopiom. Jego pierwowzór, słowo “canvas” powstało już w XIII wieku – z anglo-francuskiego “canevaz” oraz starofrancuskiego “canevas”, kiedy to właśnie konopie były jednym z popularniejszych materiałem używanym do ich produkcji.

Przypuszcza się, że wszystkie te słowa pochodzą od łacińskiego określenia “cannapaceus”, który oznacza “stworzony z konopi”, co z kolei wywodzi się od starogreckiego “κάνναβις” (cannabis).

Rastafari

Religijny ruch Rastafari, który narodził się na Jamajce w latach 30. XX wieku, ściśle wiąże się z używaniem konopi, znanych w ich kulturze jako „ganja”. Dla Rastafari marihuana nie jest jedynie używką, lecz świętym ziołem, które pomaga w medytacji, duchowym oświeceniu i zbliżeniu się do Jah – boskiej siły, w którą wierzą.

Ich wierzenia opierają się na interpretacji fragmentów Biblii, takich jak Psalm 104:14, który mówi o roślinach danych przez Boga „dla służby człowiekowi”. Ganja jest często palona podczas rytualnych zgromadzeń zwanych „groundation”, gdzie wspólna medytacja i śpiew mają prowadzić do większej harmonii i wewnętrznego spokoju.

Centralną postacią w wierzeniach Rastafari jest były cesarz Etiopii Haile Selassie I, którego uważają za wcielenie Boga (Jah) i prawowitego władcę potomków biblijnego króla Dawida. Jego koronacja w 1930 roku została odebrana przez zwolenników ruchu jako spełnienie proroctw, a Etiopia uznana została za duchową ojczyznę czarnoskórej diaspory. W kontrze do tego stoi „Babilon” – symbol opresyjnego systemu zachodniego, który zniewala ludzi poprzez materializm, niesprawiedliwość i duchową degradację. Rastafarianie wierzą, że Babilon stara się odciągnąć ich od prawdy i naturalnego stylu życia, dlatego sprzeciwiają się jego wpływom, promując wolność, jedność i powrót do Afryki jako ziemi obiecanej. W tym kontekście konopie pełnią rolę narzędzia pomagającego w oderwaniu się od iluzji Babilonu i osiągnięciu duchowego oświecenia. Niektórzy Rastafari wierzą, że śmierć Haile Selassie I została sfingowana przez “siły Babilonu”, a on sam ukrywa się w sercu Afryki, aby w odpowiednim momencie poprowadzić swój lud do Ziemi Obiecanej.

Hemp for Victory

Właśnie tak brzmi tytuł czarno-białego filmu opublikowanego w 1942 roku przez Departament Rolnictwa Stanów Zjednocznonych, który miał zachęcać farmerów do uprawiania jak największej ilości konopi. Wiązał się on ze zmianą przepisów Marihuana Tax Act of 1937, aby na czas II wojny światowej umożliwić produkcję włókien konopnych dla produkcji lin, które były masowo używane przez U.S. Navy.

Po zakończeniu wojny, konopie stały się nielegalne, natomiast rząd USA przez następne kilkadziesiąt lat negował istnienie filmu. Dwie kopie na kasetach VHS zostały odnalezione, a następnie przekazane Bibliotece Kongresu dopiero w 1989 roku.

Obecnie, film jest dostępny do obejrzenia dla każdego w serwisie YouTube.

Zakończenie

Konopie przewijały się przez historię jako surowiec, symbol i narzędzie wielu kultur. Były obecne na pokładzie statków odkrywców, na banknotach, w malarstwie, a nawet w wierzeniach religijnych. Pomimo zmieniającego się podejścia do tej rośliny, jej wpływ na rozwój cywilizacji pozostaje niezaprzeczalny. Dziś, gdy ponownie doceniamy jej właściwości, historia zatacza koło – konopie wracają do łask, zarówno w przemyśle, jak i w społeczeństwie, otwierając nowy rozdział swojej długiej i burzliwej historii.